Στη διάρκεια της ζωής του ο Ροστροπόβιτς υποστήριξε το δικαίωμα αλλά και την ανάγκη της τέχνης να υπερβεί τα σύνορα, την ελευθερία της έκφρασης και τις δημοκρατικές αξίες, γεγονός που, σε πρώτο επίπεδο, προκάλεσε τη δυσφορία τού τότε σοβιετικού καθεστώτος. Η φιλία του με τον Αλεξάντρ Σολζενίτσιν και η υποστήριξή του στους πολιτικούς φυγάδες είχε ως αποτέλεσμα το να περιπέσει σε επίσημη δυσμένεια στις αρχές του 1970: αποκλείστηκε από αρκετά μουσικά σχήματα ενώ η σοβιετική υπηκοότητα του αφαιρέθηκε το 1978 εξαιτίας της δημόσιας αντίδρασής του στην καταπίεση της καλλιτεχνικής ελευθερίας από το καθεστώς της εποχής. Ωστόσο τέσσερα χρόνια νωρίτερα ο Ροστροπόβιτς είχε εγκαταλείψει οικογενειακώς τη χώρα του και είχε εγκατασταθεί στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Οπως έχει ήδη αναφερθεί, το ταλέντο του ενέπνευσε πάμπολλους συνθέτες οι οποίοι έγραψαν ειδικά για αυτόν, συμβάλλοντας έτσι στην επαύξηση του ρεπερτορίου του βιολοντσέλου. Δίπλα στον Σοστακόβιτς, στον Προκόφιεφ και στον Μπρίτεν αξίζει κανείς να αναφέρει τον Χατσατουριάν, τον Ντυτιγιέ, τον Μπερνστάιν και τον Πεντερέτσκι. Ο Ροστροπόβιτς και ο συμπατριώτης του Ντμίτρι Καμπαλέφσκι ολοκλήρωσαν το Κοντσερτίνο για βιολοντσέλο του Προκόφιεφ μετά τον θάνατο του συνθέτη. Εξάλλου ήταν αυτός που έδωσε τις παγκόσμιες πρεμιέρες και των δύο κοντσέρτων για βιολοντσέλο του Σοστακόβιτς αλλά και πολλών έργων του Μπρίτεν. Από το 1977 ως το 1994 διετέλεσε μουσικός διευθυντής της Εθνικής Συμφωνικής Ορχήστρας της Ουάσιγκτον ενώ συνέχιζε να συνεργάζεται με μουσικούς όπως ο Σβιατοσλάβ Ρίχτερ και ο Βλαντίμιρ Χόροβιτς. Παράλληλα, υπήρξε εμπνευστής και διευθυντής πολλών σπουδαίων μουσικών φεστιβάλ. Εξάλλου, η συναυλία που έδωσε επ' ευκαιρία της πτώσης του Τείχους του Βερολίνου επαύξησε την παγκόσμια φήμη του ενώ μεταδόθηκε τηλεοπτικώς σε όλον τον κόσμο. Η ρωσική υπηκοότητα του αποδόθηκε εκ νέου το 1990, μολονότι τόσο ο ίδιος όσο και η οικογένειά του είχαν στο μεταξύ γίνει αμερικανοί πολίτες.
Ο Μστισλάβ Ροστροπόβιτς είχε κατακτήσει σπουδαίες διακρίσεις σχεδόν σε όλον τον κόσμο ενώ ήταν επίτιμος διδάκτωρ σε μερικά από τα σημαντικότερα πανεπιστήμια. Πρέσβης της UΝΕSCΟ, υποστήριξε πολλά εκπαιδευτικά και πολιτιστικά προγράμματα, ενώ από κοινού με τη σύζυγό του είχαν συστήσει προ ετών ίδρυμα προκειμένου να ενθαρρύνουν κοινωνικές και ανθρωπιστικές δραστηριότητες.
Στη διάρκεια της υπέρλαμπρης σταδιοδρομίας του ο Ροστροπόβιτς είχε επισκεφθεί επανειλημμένως και την Ελλάδα ενώ είχε τιμηθεί με τα ανώτατα παράσημα της ελληνικής πολιτείας. Ιδιαίτερης εξάλλου σημασίας στα πρόσφατα χρόνια αποτελεί η πρόσκληση που είχε απευθύνει στην ΚαμεράταΟρχήστρα των Φίλων της Μουσικής να τον πλαισιώσει στις πολύ επιτυχημένες συναυλίες που είχαν διοργανωθεί στην Ισπανία επ΄ ευκαιρία των 75 χρόνων του το 2002.
ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΗ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΟΥ ROSTROPOVICH ΣΤΟΝ ΘΑΝΑΣΗ ΛΑΛΑ
Pt. 1 Rostropovich Prokofiev Sinfonia Concertante
“'Ενας μουσικός, αν θέλει να προχωρήσει, θα πρέπει να γνωρίζει καλύτερα απ’οποιονδήποτε άλλον τα μειονεκτήματα του..Τα μειονεκτήματα μου με έκαναν αυτό που είμαι σήμερα. Το θείο χάρισμα σου δημιουργεί μια υποχρέωση: “να μην επιτρέψεις στα μειονεκτήματα σου να μουτζουρώσουν ό,τι ωραίο μπορείς να κάνεις”! Όσο περισσότερο επιβάλλεται κάποιος στα μειονεκτήματα του, τόσο πιο λαμπρό φαίνεται το θείο χάρισμα που του δόθηκε."
Rostropovich and Britten play Schubert - Arpeggione Sonata (1/3)
“Τώρα μελετώ περισσότερο γιατί νιώθω ότι ο χρόνος που έχω μπροστά μου για να διορθώσω τα μειονεκτήματα που έχω ως μουσικός μειώνεται καθημερινά...Εμένα προσωπικά η μουσική με βοήθησε πολύ να πλησιάσω τον Θεό. Αυτό ήταν το θαύμα της ζωής μου...Το μεγαλύτερο θαύμα που θα μπορούσαν να αντικρίσουν τα μάτια μου ...Μετά βέβαια από τη δημιουργία της γης και των ανθρώπων! Θεωρώ ότι η μουσική είναι απέραντη και ανεξερεύνητη ακόμη. Ένα γόνιμο ευφορο νησί, όπου μόλις τώρα αποβιβαστήκαμε..Δεν ξέρουμε ούτε την έκταση του, ούτε τι καρπούς έχει να μας δώσει ακόμα. Η επιστήμη βρίσκεται ακόμα με σηκωμένα τα χέρια μπροστά στη μουσική. Κανείς μας δεν ξέρει ποιος ανακάλυψε την μουσική. Θεωρώ ότι οι ήχοι και η μουσική έχουν άμεση σχέση με έναν κόσμο με τον οποίο εμείς δεν έχουμε ακόμα συστηθεί..Για μένα η μουσική είναι το ίδιο μυστήρια και λυτρωτική όσο ο Θεός!"
Rostropovich plays Shostakovich Cello Concerto No. 1 - 1/4
“Ο πατέρας μου ήταν ιδιοφυία μουσική..Βιολοντσελίστας όπως εγώ...Το είδωλο μου...Η μητέρα μου ήταν μια υπέροχη πιανίστρια. Άρχισα σε ηλικία τεσσάρων ετών να παίζω πιάνο. Η εισαγωγή στην μουσική για ένα παιδί γίνεται ευκολότερα με το πιάνο. Αφού είχα μάθει καλά, όταν έγινα οκτώ ετών μου έδωσε ένα τσέλο και μου είπε: ”αυτό είναι το όργανο σου". Η διδαχή είναι πολύ περίεργο πράγμα. Ένας καλός δάσκαλος, ειδικά αν είναι διάσημος, πρέπει στην τάξη να φαίνεται λίγο ηλίθιος! Και αν όχι ηλίθιος, πάντως όχι πιο έξυπνος από τον μαθητή του. Για παράδειγμα, έρχεται ένας νεαρός βιολοντσελίστας να τον μαθω. Φυσικά, είναι συγκινημένος που δάσκαλος του είναι ο Ροστροπόβιτς...Εγώ αυτό πρέπει να το σπάσω. Πρέπει να του δείξω ότι είμαι φίλος του...ό,τι λένε για μένα -ότι είμαι φοβερός, ιδιοφυής, μεγάλος- είναι ανοησίες. Για να μάθει κάποιος από σένα, πρέπει να νιώσει τουλάχιστον ίδιος και ίσος μαζί σου. Γιατί πρέπει να ανοίξει η καρδιά, η ψυχή, για να μπει η γνώση....Και ο φόβος κλείνει τις πόρτες της ψυχής και η γνώση μένει απ’έξω!!"
Rostropovich Bach Cello Suite No. 3 Prelude
“Ένας τέτοιος δάσκαλος ήταν ο διάσημος Νέιγκαους!!!! Αυτός δίδαξε τον Ρίχτερ, τον Γκίλερς, τον Όισλερ και τόσους άλλους. Για μένα εκτός από τον πατέρα μου, ένας σπουδαίος δάσκαλος ήταν ο Σοστακόβιτς!!! Στην τάξη δεν έδειχνε ποτέ την ιδιοφυία του...Δεν καταπίεζε κανέναν...η μεγαλοσύνη του. Ήταν πολύ εύκολο να τον πλησιάσεις και να του μιλήσεις. Για τον καθηγητή που έχει ένα “μεγάλο” όνομα, έχει μεγάλη σημασία να μικρύνει η απόσταση που τον χωρίζει από τον μαθητή του."
Mstislav Rostropovich: Aria by George Frideric Handel
“Η μητέρα μου με τις τέσσερις αδελφές της έμενε στο Έρμπουργκ, όταν ο Καζαλούποφ, μεγάλος βιολοντσελίστας τότε, πήγε να παίξει στην πόλη τους! Ο Καζαλούποφ είδε την μία αδελφή, την ερωτεύτηκε, την παντρεύτηκε και την πήρε μαζί του στη Μόσχα.... Μετά πήγε ο πατέρας μου για να παίξει βιολοντσέλο στο Έρμπουργκ, γνώρισε την δεύτερη αδελφή και την παντρεύτηκε, αλλά έμειναν εκεί... Ο θείος μου με την θεία μου, είχε πάει νωρίτερα στη Μόσχα και είχε καταφέρει να πάρει όλες τις θέσεις....Έγινε διευθυντής στο ωδείο και πήγε και σε διάφορες άλλες θέσεις κλειδιά...Ο θείος μου δεν χώνευε τον πατέρα μου, γιατί του αμφισβητούσε την πρωτοκαθεδρία στο χώρο, γι’αυτό έκλεισε και όλες τις πόρτες που θα μπορούσε να ανοίξει ο πατέρας μου και να κυριαρχήσει.....Φοβόταν το ταλέντο του πατέρα μου και έκανε οτιδήποτε για να εμποδίσει να φανεί...Ο πατέρας μου, φοβερά περήφανος άνθρωπος, δέχτηκε να θυσιαστεί...Δεν ζήτησε ποτέ τίποτα...Και όταν εγώ μεγάλωσα και έπρεπε να πάω στο ωδείο, ήρθαμε στην Μόσχα, αλλά ο πατέρας μου, μου απαγόρευσε να πάω στο ωδείο γιατί το διήυθυνε ο θείος μου! Ο θείος μου επέμενε. Ο πατέρας μου το απαγόρευε.....Θυμάμαι τους καυγάδες που είχαν γίνει τότε στο σπίτι μας...Ο πατέρας μου κατά την διάρκεια του πολέμου πέθανε....Μια μέρα η μητέρα μου ψάχνοντας τα προσωπικά του πραγματα βρήκε ένα σημείωμα που έλεγε: “Ο Σλάβα αν πεθάνω, θα πρέπει να πάει στο ωδείο, κοντά στο θείο του.” Η μητέρα μου με έστειλε αμέσως...Κι εκεί γνώρισα τον Σοστακόβιτς. Κι από τότε άρχισα να πιστεύω ότι “τίποτα δεν χάνεται χωρις να κερδηθεί κάτι άλλο.” Αυτή είναι η δικαιοσύνη επί γης!!!!!!"
Rostropovich plays Shostakovich Cello Concerto No. 1 - 4/4
"'Οταν είχα την πρώτη μεγάλη επιτυχία στην ζωή μου, παίνεψαν πολλοί την υψηλή τεχνική μου. Όταν έπαιζα γρήγορα το κοινό ενθουσιαζόταν και χειροκροτούσε αποθεώνοντας με Γυρνούσα σπίτι φουσκωμένος από την αποδοχή και σκεφτόμουν ότι θα μπορούσα να παίξω ακόμα πιο γρήγορα... Στην επόμενη συναυλία έπαιζα πιο γρήγορα.....Ώσπου με πλησίασε κάποιος και μου είπε: ”Δεν έχεις δυνατό ήχο.......Μπορεί να παίζεις γρηγορα αλλά έχεις σιγανό ήχο”. “Θα σου δείξω εγώ στην επόμενη συναυλία!” είπα μέσα μου. Στην επόμενη έπαιξα γρήγορα και δυνατά. Είπαν όλοι “καταπληκτικός”, “θαυμάσιος” ....Το κοινό παραληρούσε...Στην επόμενη συναυλία έπαιξα ακόμα πιο δυνατά και πιο γρήγορα....ώσπου μέσα σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα έφτασα στο σημείο να παίζω σα σκουπίδι! Γρηγορότερα και δυνατότερα απ’όλους.....Αυτό θα μπορούσε να με κάνει να χάσω το ταλέντο μου! Με τρέλαινε το χειροκρότημα...Είχα εμπιστοσύνη στο κοινό!!!!!!"
Rostropovich - Popper - ELFENTANZ
“Το ότι συνήλθα το χρωστάω στον Προκόφιεφ, τον δεύτερο σημαντικότερο δάσκαλο της ζωής μου. Τον γνώρισα το ’48, γίναμε πολύ φίλοι, τόσο που να μπορεί σε στιγμές τρελής αποδοχής του κοινού για μένα, να μου λέει ό,τι σκέφτεται. Όταν όλοι με είχαν κάνει Θεό....το κοινό με αποθέωνε....αυτός μου είπε: ”Υπάρχει κάτι που δεν ξέρεις Σλάβα. Ο άνθρωπος δεν γεννιέται με καλό γούστο...Το γούστο καλλιεργείται από τον ίδιο τον άνθρωπο. Γι’αυτό πρέπει καθημερινά να καθαρίζεις το καλλιτεχνικό σου γούστο, όπως καθαρίζεις τα δόντια σου!” Τότε κατάλαβα πως ήμουν καλλιτεχνικά κακόγουστος.”
Rostropovich plays Schumann - Stücke im Volkston - Op.102 - I. Vanitas vanitatum - (1/5)
“Το κοινό καλλιεργείται....Το γούστο του κοινού είναι πολύ στενά συνδεδεμένο με το γούστο του καλλιτέχνη..Γι’αυτό, το γούστο του κοινού εξαρτάται από το δικό του γούστο..Ο καλλιτέχνης είναι ευαίσθητος..Αυτή είναι η δουλειά του.. Να αγγίξει με μεγαλύτερη ευαισθησία τα πάντα γύρω...Ο θάνατος του καλλιτεχνικού γούστου είναι η φράση “Αυτά θέλει το κοινό!” Δεν υπάρχει μεγαλύτερη βλακεια...Γιατί αυτό που βλέπει ο καλλιτέχνης, αυτό που αισθάνεται ο καλλιτέχνης, δεν υπάρχει, δεν το γνωρίζει το κοινό..Αυτός είναι ο λόγος ύπαρξης του καλλιτέχνη..Ο καλλιτέχνης ανοίγει τον δρόμο..Οι ιδιοφυίες γεννιούνται για να ξεπεράσουν το κοινό..και τίποτα δεν μπορεί να τις εμποδίσει σ’αυτό. Γι’ αυτό και οι ιδιοφυίες υποφέρουν..Ο Μπετόβεν υπέφερε τρομερά....γιατί μιλούσε για κάτι που αυτός αισθανόταν, αλλά κανείς δεν μπορούσε να το καταλάβει. Για να καταλάβουμε την ιδιοφυία, πρέπει να εκπαιδευτούμε...Μιλάει για πράγματα άγνωστα σε μας....Γι’ αυτό δεν πιστέυω απλως και μόνο στην διασκέδαση της τέχνης..Θεωρώ ότι και το κοινό πρέπει, αν θέλει να προχωρήσει, να υποφέρει και αυτό... Γιατί τίποτα δεν είναι εύκολα κατανοήσιμο. Τα πάντα θέλουν εκπαίδευση! Η μεγαλύτερη απόλαυση προυποθέτει συνεχή εκπαίδευση...Πάνω σ’αυτό έχω τεράστια πείρα... Όταν ήμουν μαθητής του Σοστακόβιτς, τον έβλεπα να υποφέρει πάρα πολύ γιατί εμείς δεν τον κατανοούσαμε! Το ίδιο και ο Προκόφιεφ.....Θυμάμαι τους πάντες να τους βρίζουν ότι δεν είναι μουσουργοί, ότι δεν έχουν κανένα δικαίωμα να κάνουν τέτοια μουσική, ότι ντροπιάζουν την μουσική.... Η Ουλάνοβα που είχε χορέψει Ιουλιέτα στο έργο “Ρωμαίος και Ιουλιέτα” του Προκόφιεφ....είχε χαρακτηρήσει την μουσική θλιβερή!!!!!!! Μετά από χρονια πήγε και του ζήτησε συγνώμη!"
Argerich & Rostropovich, Prokofiev, Piano Concerto No.3 Mv.2
“Μου αρέσει να γυρνάω τον κόσμο και να παίζω μουσική..Νιώθω ότι αυτή είναι η αποστολή μου...να περιφέρω το θείο χάρισμα μου και να προσφέρω χαρά στους ανθρώπους....Αυτό που δεν αντέχω είναι να βλεπω τον χρόνο να περνάει και να μη μου περισσεύει να κάνω κι άλλα πολλά που θα ήθελα να κάνω. Δεν μου φτάνει ο χρόνος αλλά δεν θέλω να παραπονιέμαι..."
SAINT-SAËNS Piano Trio No.1 (2/4) Gilels, Kogan, Rostropovich,1953
“Πάντα ήθελα να είμαι διευθυντής ορχήστρας...Θυμάμαι τι συγκίνηση ένιωθα, όταν ο πατέρας μου με έπαιρνε στις πρόβες και τριγυρνούσα ανάμεσα σε όλα τα όργανα της ορχήστρας! Τώρα όσο περνάνε τα χρόνια, πείθομαι ότι στην μουσική είχα τέσσερις έρωτες....Το βιολοντσέλο, το πιάνο, τη διεύθυνση και τη διδασκαλία! Πιστεύω ότι και οι τέσσερις αυτοί έρωτες μου αλληλοσυμπληρώνονται...."
Vishnevskaya / Rostropovich: "I Remember The Wonderful Moment" (Glinka) - DG, 1976
“Είχαμε παντρευτεί με την Γκαλίνα την γυναίκα μου και ήθελε κάποια στιγμή να αγοράσει ένα υπέροχο φόρεμα...Δεν είχαμε λεφτά και στενοχωριόταν.."Είναι ευκαιρία να δεχθείς την πρόταση που σου έκαναν”...της είπα....Η Γκαλίνα Βισνιεφσκάγια είναι διάσημη μέτζο σοπράνο. Της είχαν προτείνει τότε ένα ρεσιτάλ τραγουδιού....”Να πεις ναι” της λέω, “και θα σε συνοδεύσω εγώ στο πιάνο. Δώσε μου το ρεπερτόριο σου....” και σε δυό μέρες είχαμε καταφέρει να δέσουμε μοναδικά....Ως το 1982 ήμουν αποκλειστικός ακομπανιατερ της...."
Rostropovich plays his Humoresque op.5 for cello and piano
“Για να είμαι ειλικρινής, έχω συνθέσει αρκετά μουσικά έργα αλλά δεν τα δίνω για εκτέλεση...Για να μην εκτελεσω το κοινό...(γέλια)! Σέβομαι το κοινό και το προστατεύω ! Ο συνθέτης πριν γίνει συνθέτης, έχει μονομανίες!!!! Έχει κάτι να πει με ένα συγκεκριμένο γούστο....Γι αυτό και όλοι οι μεγάλοι μουσουργοί είναι ακραίοι στις προτιμήσεις τους και στις εκτιμήσεις τους!"
Schnittke's 'Menuet' - Kremer, Bashmet, Rostropovich
“Ο Σοστακόβιτς πίστευε ότι ο Μάλερ είναι Θεός! Ενώ ο Προκόφιεφ δεν ήθελε ούτε να τον ακούει....Αντιθέτως, ένας ερμηνευτής γοητεύεται από τα πάντα...Ο ερμηνευτής για μένα πρέπει να είναι μια γυναίκα ...”ελαφρών ηθών”! Πάει με πολλούς και διάφορους! Αν με ρωτήσετε εμένα τώρα ποιον αγαπάτε περισσότερο απ’όλους αυτούς που έχω παίζει, θα σας πω.....”Αυτόν που παίζω τώρα”! Όταν παίζω θέλω να πιστεύω ότι δεν υπάρχει καλύτερος συνθέτης στον κόσμο από αυτόν που παίζω!” Το “γάλα της μάνας” για μένα είναι ο Σοστακόβιτς και ο Μουσόργκσκι....."
Placido Domingo & Mstislas Rostropovich
“Ένα έργο το ερμηνεύω, δεν το εκτελώ. Προσπαθώ να καταλάβω πως σκεφτόταν και ένιωθε ο μουσουργός εκείνη τη στιγμή που το έγραφε...Για να ξεκινήσω την μελέτη ενός έργου άπαιχτου για μένα, διαβάζω πρώτα τις παρτιτούρες και ακούω μέσα μου το έργο να παίζεται...όπως το ακούτε εσείς στο Μέγαρο Μουσικής...Ακούω όχι μόνο το βιολονσέλο. Όλα τα όργανα μαζί. Έτσι καταλαβαίνω ή προσπαθώ να καταλάβω πως αισθανόταν ο μουσικοσυνθέτης....τα συναισθήματα που θέλει να αισθανθούν οι άνθρωποι ακούγοντας το έργο....Μετά αρχίζω να διαβάζω τις νότες χωρίς το βιολοντσέλο...Γιατί το βιολοντσέλο θα με εμποδίσει να μπω στην ουσία...επειδή τεχνικά δεν είμαι ακόμα έτοιμος να το παίξω. Ως συνήθως διαβάζω τις νότες παίζοντας πιάνο...Στο πιάνο ξεκαθαρίζω πως πρέπει να παίξω ένα κομμάτι και μετά πιάνω στα χέρια μου το βιολοντσέλο!"
Brahms 'double concerto''Perlman,Rostropovich,Haitink 1rst mvm part 1 .wmv
“Η ψυχή ενός έργου είναι γραμμένη σε νότες..........Δεν υπάρχει τίποτα έξω, ανάμεσα ή κάτω από τις νότες! Αυτά τα μικρά μαύρα σημαδάκια είναι η ψυχή του μουσουργού!"
ROSTROPOVICH & HOROWITZ play RACHMANINOV Sonata
“Όλοι οι ερμηνευτές βλέπουμε τις ίδιες νότες κι όμως διαβάζουμε άλλα πράγματα...π.χ. διαβάζουμε όλοι το ίδιο ακόρντο...Το ακόρντο έχει οκτώ νότες. Όταν το βλέπεις, ακους μέσα σου ποια νότα είναι η βασική...Εκεί βρίσκεται η διαφορά...Ανάμεσα σε κάθε ακόρντο ποια επιλέγεις να χαρακτηρίσεις βασική νότα...Αυτή η επιλογή έχει μεγάλη σχέση με το αίσθημα του κάθε ερμηνευτή και πόσο κοντά είναι στο αίσθημα του μουσουργού...Αυτό δεν διδάσκεται, είναι ταλέντο!"
Grieg Cello Sonata Opus 36 Rostropovich Richter 1. Movement
“Το λάθος του θεού θα ήταν να δίνει σε όλους...Το να έχεις ταλέντο δεν είναι κάτι απολαυστικό...Είναι μάλλον τραυματικό και κάτι που σε κάνει συγγενή πρώτου βαθμού με το βάσανο!!!!! Υποφέρουν οι άνθρωποι που έχουν ταλέντο! Ποτέ ένας ταλαντούχος άνθρωπος δεν πρέπει να νιώσει ότι είναι ανώτερος από τους άλλους. Αντίθετα, να γίνεται πιο σεμνός, γιατί αυτή η διαφορά δεν του ανήκει..Ανήκει στο Θεό! Ο εγωισμός μπορεί να κάνει ένα ταλέντο ανύπαρκτο, όπως και ο ναρκισσισμός...Το ταλέντο κινδυνεύει να αγαπηθεί παράφορα από τον εαυτό του! Και να νιώσει ότι είναι πάνω από την μουσική...Ο Σοστακόβιτς συχνά μου επαναλάμβανε: “Είμαστε στρατιώτες της μουσικής...Μεταξύ μας δεν υπάρχουν στρατηγοί ...Είμαστε όλοι στρατιώτες!” Η μουσική δεν ανήκει σε κανένα ειδικά...Η μουσική είναι ο ηλιος που φέγγει και ζεσταίνει όλους...Αν σβήσει ο ήλιος, θα τελειώσει η ζωή! Προσωπικά πιστεύω ότι αν δεν υπήρχε αυτός ο ήλιος, θα ήμουν τυφλός...Δεν θα έβλεπα τίποτα."
Rostropovich and Argerich play Chopin Sonata Op.65 (1/4)
“Θα σας πω δύο σημαντικά γεγονότα που έπαιξαν και παίζουν σημαντικό ρόλο στη ζωή μου....Όταν πέθανε ο πατέρας μου τον θάψαμε στο Έρμπουργκ....Μετά τον πατέρα μου το νεκροταφείο το έκλεισαν για είκοσι χρόνια. Δεν έθαψαν εκεί άλλον μετά τον πατέρα μου....Μετά από είκοσι χρόνια κατέστρεψαν το νεκροταφείο για να το κάνουν πολυκατοικίες...Εγώ όταν το έμαθα αυτό, με είχαν διώξει από την τότε Σοβιετική ένωση...Δεν μπορούσα να κάνω τίποτα κι ένιωθα τύψεις που δεν ήμουν εκεί να βγάλω τα κόκαλα του πατέρα μου, να τα σώσω, να τα θάψω σε άλλο μέρος...Ένιωθα ότι οι πολυκατοικίες είχαν χτιστεί στο στήθος του πατέρα μου και όλο αυτό το βάρος το ένιωθα σαν ενοχή μέσα μου. Όταν ήμουν στο Σαν Φρανσίσκο συνάντησα ένα Ρώσο πατριάρχη....τον Ιωάννη Σαχαφσκόι..του είπα το πρόβλημα που με βασάνιζε....Τι να κάνω; Να βάλω τους φίλους μου να ψάξουν να βρουν τα κοκαλα του πατέρα μου και να τα μεταφερουν κάπου αλλού;” τον ρώτησα...”Ό,τι και να κάνες, θα το’κανες μόνο για τον εαυτό σου...Πόσο θα μείνουν αυτά τα σπίτια εκεί; Εκατό, διακόσια χρόνια; Είναι πολύ μικρός ο χρόνος αυτός σε σχέση με την αιωνιότητα, που βρίσκεται τώρα πια ο πατέρας σου!” Δεν ξέρω....Αυτή η σκέψη με επηρέασε πολύ στην υπόλοιπη ζωή μου...Μου έδωσε μια διάσταση του χρόνου άλλη....Όταν σκεφτεί κανείς τον χρόνο γίνεται πιο ταπεινός, επιγνώνει την ασημαντότητα του μπροστά στην αιωνιότητα....και μαθαίνει να απολαμβάνει την ζωή τώρα...."
M. Rostropovich - Adagio (from an Alessandro Marcello's Cello Concerto, arranged by J.S. Bach).
“Εγώ είμαι χριστιανός ορθόδοξος...μια που η ρώσικη θρησκεία είναι ορθόδοξη..Παρόλα αυτά, το “κλειδί" της ζωής μου το έδωσε ο πάπας Παύλος ο έκτος!!!!!!!! Μ’αυτό από τότε πέφτω να κοιμηθώ, μ’αυτό ξυπνάω....Όταν το 1974 μας έδιωξαν από την Ρωσία, έδωσα ένα κονσέρτο στην Ιταλία. Ξαφνικά ήρθε ένας απεσταλμένος και μου είπε ότι ο Πάπας θέλει να μας προσκαλέσει στο Βατικανό με τη γυναίκα μου! Φυσικά ήταν μεγάλη τιμή για μας....Πήραμε ένα διερμηνέα και πήγαμε....Ήταν πολύς κόσμος, παρόλα αυτά ο Πάπας μας έδωσε αρκετή προσοχή...Κάποια στιγμή μου είπε: “Τώρα πια στη ζωή σας έχει μείνει μόνο ένα πρόβλημα!” Μου έκαναν εντύπωση τα λόγια του, γιατί μόλις είχαμε φύγει από την Ρωσία και είχαμε πολλά προβλήματα, όχι μόνο ένα! Τον ρώτησα: “Παναγιότατε, καλά θα ήταν να μου λέγατε ποιο είναι αυτό το πρόβλημα...". “Θα σας πω” μου λέει. “Εσείς ήδη δεν βρίσκεστε στη γη, βρίσκεστε στη μέση της σκάλας που οδηγεί στον Θεό! Ό,τι κι αν κάνετε στην ζωή σας πια, πρέπει να σκέφτεστε αν θα σας βοηθήσει να κάνετε ένα βήμα προς τα πάνω ή προς τα κάτω!” Από εκείνη τη στιγμή μ’αυτή τη σκέψη κοιμάμαι και ξυπνάω... Κάθε μου βήμα, πριν το κάνω, το σκέφτομαι πια...."
Rostropovich plays Schumann - Träumerei
“Η άσκηση της εξουσίας καθορίζει αν θα ανέβει κανείς τα σκαλιά προς τον Θεό ή θα τα κατέβει...Στα δεκαεπτά μου χρόνια ήμουν διευθυντής της Συμφωνικής...Αν ρωτήσετε τα εκατόν τέσσερα μέλη της ορχήστρας, δεν θα σας πει κανείς κακό για μένα...Όμως πολύ εύκολα θα μπορούσα να κάνω κακό. Επί δεκαεπτά χρόνια είχα το εξής δίλημμα: ”Ένας διευθυντής ορχήστρας παίρνει λεφτά, άρα πρέπει να δουλεύει....Δούλευα σκληρά. Πώς όμως να κάνω καλύτερη την ορχήστρα, όταν υπήρχαν μουσικοί που έπαιζαν κακά;” Ως μουσικός διευθυντής έπρεπε να τους διώξω...Όμως ως άνθρωπος πως μπορούσα να κάνω κάτι τέτοιο, ξέροντας ότι έχουν παιδιά και καμία άλλη δυνατοτητα να ζήσουν; Έκανα τα πάντα για να βρω μια λύση...Τους προειδοποιούσα ότι σε ένα χρόνο θα τους έδιωχνα. Αυτό είναι κανόνας στην Αμερική. Μετά από ένα χρόνο οι περισσότεροι με συστηματική δουλειά είχαν διορθωθεί..Αν δεν τα κατάφερναν χρησιμοποιούσα όλη μου την επιρροή για να τους τακτοποιήσω σε μια άλλη δουλειά!"
Rostropovich - Faure & Pablo Casals - ERWACHEN
“Η εξουσία μας φέρνει πιο κοντά στο κακό. Γι’αυτό και η εξουσία είναι καθρέφτης....”Δωσ’ του εξουσία”, λενε στη Ρωσία "να δεις ποιος πραγματικά είναι!” Δεν φοβήθηκα ποτέ την εξουσία. Αν την φοβηθείς θα χάσεις την ψυχή σου. Η εξουσία το μόνο που ενδιαφέρεται να σου κλέψει είναι η ψυχή ....Γιατί από την ψυχή κινδυνεύει....Όλα τα άλλα έχει την δύναμη να σ’ τα πάρει προσφέροντας σου ανταλλάγματα...Την ψυχή ποτέ δεν είναι βέβαιο ότι στην πήρε. Εμένα όλη μου η ζωή είναι η σωτηρία της ψυχής μου. ...Όταν υπερασπίστηκα τον Σολζενίτσιν, απολάμβανα δόξες και τιμές από την επίσημη κυβέρνηση της χώρας μου! Δεν είχα κανένα πρόβλημα...Είχα τα πάντα και θα μπορούσα να ανέβω και πιο ψηλά. Από την άλλη είχα και την Γκαλίνα την γυναίκα μου να με πιέζει να μην το κάνω αυτό...”Δεν έχεις δικαίωμα να δημιουργήσεις δυσκολίες στα παιδιά μας” μου έλεγε....Εγώ πήρα τον Σολζενίτσιν σπίτι μας, με έδιωξαν εξαιτίας αυτής μου της στάσης..Αλλά δεν το μετάνιωσα......"
Rostropovich & Serkin Brahms Cello Sonata No. 1 in E minor 1st mov
“Αυτό που με έκανε να ρισκάρω τα πάντα, ήταν η αίσθηση ότι δεν μου ανήκει τίποτα από αυτά που απέκτησα...Έτσι αισθάνομαι και σήμερα..Το μόνο που μου ανήκει είναι η ψυχή μου και αυτή πρέπει να προστατεύσω με κάθε συνέπεια. Μετά έπρεπε αυτό που σας λέω να το πω με μια πράξη και στους ανθρώπους γύρω μου που περίμεναν από κάπου να κρατηθούν. Έπρεπε κάποιος να θυσιαστεί για να έχει την συνείδηση του ήσυχη. Η εξουσία σε ωθεί στην αμαρτία ...αυτό είναι το μόνο σίγουρο. Φεύγοντας από την Σοβιετική Ένωση το ’74 πήγα στο Βερολίνο...Το Βερολίνο ήταν για μένα πάντα ένα ανοιχτό τραύμα πρόχειρα ραμένο με το τείχος. Δεν ξέρω γιατί, φτάνοντας στο Βερολίνο πήρα το βιολοντσέλο μου και πήγα μπροστά στο τείχος...δεν είχα μαζί μου μια καρέκλα και ζήτησα από ένα σπίτι απέναντι...Κάθησα και έπαιζα μόνος.....και μαζεύτηκε κόσμος...Ήταν υπέροχα...Ένιωθα ότι έστελνα ένα μήνυμα προς την άλλη πλευρά...Ήθελα με το βιολοντσέλο μου να ευχαριστήσω το Θεό που πάνω απ’όλα μου έδωσε μνήμη και η εξουσία μπορούσε να μου πάρει την υπηκοότητα, αλλά όχι τους φίλους μου που τους είχα στη μνημη μου ολοζώντανους."
Rostropovich cello performance in front of the Berlin Wall
“Όταν ήταν το ιωβηλαίο του Κάραγιαν για τα εξήντα του χρονια, στο Παρίσι, με προσκάλεσε και πήγα ...Καλεσμένοι του ήταν άνθρωποι διαφόρων ειδικοτήτων, με μια πληθώρα αεροπόρων γιατί του άρεσαν ιδιαίτερα τα αεροπλάνα....Μεταξύ άλλων ήταν και ένας πολύ διάσημος γιατρός, ο Σβαρτσενμπεργκ, αν δεν κάνω λάθος το όνομα...Είχε γράψει τότε ένα βιβλίο που είχε γίνει μπεστ σελερ και ήταν για τον θάνατο. Ο Καραγιαν κάποια στιγμή τον ρώτησε: “Εσείς, που έχετε γράψει ένα ολόκληρο βιβλίο για τον θάνατο, τι έχετε να πείτε για τον εύκολο και δύσκολο θάνατο;” Ο Σβαρτσενμπεργκ, χωρίς να επεκταθεί, με κοίταξε και είπε στον Κάραγιαν: “O Σλάβα, ο φίλος σας, θα έχει ελαφρύ θάνατο”. “Γιατί;” είπε ο Κάραγιαν....”Γιατί δεν έχει κάνει κακό στην ζωή του!” Πραγματκά νιώθω ότι θα είναι εύκολος ο θάνατος μου, γιατί ποτέ δεν ξέχασα τη σκάλα που σας έλεγα!"
Karajan - Beethoven Triple Concerto (I) - Allegro (1 of 2)
“Θεωρώ ότι φτάνοντας στον Παράδεισο, τίποτα δεν θα αρέσει στο Θεό με τον τρόπο που το παίζω...Αυτό που Του αρεσει σε μένα είναι ο τρόπος που συμπεριφέρομαι στην δουλειά μου. Του αρέσει ότι δεν είμαι ποτέ ικανοποιημένος με τον εαυτό μου. Συχνά τον ακούω να μου λέει: “Ακόμα κι όταν κάνεις κάτι που δεν σου πάει, που δεν σε ικανοποιεί, μπορώ να σου πω ότι θα πας στον Παραδεισο, μόνο και μόνο επειδή προσπαθείς να το κάνεις καλύτερα."
Brahms 'double concerto
“Ευτυχία είναι η ζωή απ’όλες τις πλευρές της....Όταν έφτασα στην Αθήνα, κάποιος μου είπε: ”Τι κρίμα, κύριε Σλάβα, ήρθατε στην Αθήνα και σας κάνει κακό καιρό...κρύο φοβερό...” Τον κοίταξα απορημένος...Εμένα μου άρεσε τόσο πολύ αυτός ο καιρός, όπως μου αρέσει πολύ και η ζέστη, και η βροχή και το χιόνι και να ζεσταίνομαι και να φοράω πουκάμισο μόνο και να κρυώνω και να κουκουλώνομαι....Μου αρέσει η μελαγχολία αυτού του καιρού και η τρέλλα του ήλιου....Δεν θα ήθελα να ζω μόνο με ήλιο...Το δώρο του Θεού είναι η διαφορά των εποχών".
Dvorak Cello Concerto : Rostropovich Part 1
“Θα ήθελα οπωσδήποτε, να συναντούσα τον Μπετόβεν...Έχω μερικές ερωτήσεις να του κάνω...Καταρχήν να μαλώσω λίγο μαζί του που δεν έγραψε κάτι για βιολοντσέλο.....Μετά θα του πω ποσο τον αγαπώ και πόσο με βοήθησε να ζήσω....Ένας άλλος μουσικός που θα ήθελα να ζήσω μαζί του λίγο περισσότερο από τον Μπετόβεν, είναι ο Μπαχ...Θα ήθελα να μου πει πως είναι σωστα να παίζουμε τον Μπαχ...Δεν είμαι σίγουρος ότι τον παίζουν σωστά μερικοί σήμερα..που προσπαθούν να μας πείσουν ότι ο Μπαχ παιζόταν σε ένα μπαροκ στιλ...Επειδή η ηλικία τους είναι μικρότερη των διακοσίων χρόνων, δεν τους εμπιστεύομαι...Γι’αυτό θα ήθελα να ρωτήσω τον ίδιο."
Mstislav Rostropovich "Cello Concerto" Honegger
“Η σωστή ερμηνεία ενός έργου είναι αυτή που δίνει την εντύπωση στο κοινό ότι εκείνη τη στιγμή γράφεται το έργο. Ότι ο ερμηνευτής είναι ο μουσουργός που το συνθέτει εκείνη τη στιγμή.".. "Έμπνευση είναι η διάθεση μιας στιγμής".
Rostropovich: The Genius of the Cello (BBC)
“Όταν ακούω το όνομα Μαρξ σκέφτομαι ότι η ομορφιά του κόσμου είναι πως οι άνθρωποι γεννιούνται διαφορετικοί, άρα ποτέ δεν θα γίνουν ίδιοι....Ο Τσαικόφσκι έχει γράψει σε ένα γράμμα του στη Φον Μεκ, μια φίλη του, όταν άρχισε να διαδίδεται ο κομουνισμός...”Πως μπορούμε να είμαστε ίσοι, αφού ο Θεός μας έκανε διαφορετικούς;” Αφού είμαστε διαφορετικοί, δεν μπορούμε να έχουμε ίδια δικαιώματα, γιατί δεν έχουμε ίδιες υποχρεώσεις...Το έχω ξαναπεί: “Εμένα ο Θεός με έκανε μουσικό και ο Μαρξ φυγάδα!"
Rostropovich plays Tchaikovsky Pezzo Capriccioso
“Πιστεύω πως αν δεν είχε γεννηθεί ο Χίτλερ ο κόσμος θα ήταν καλύτερος...Ίσως ήταν λάθος του Θεού...Ή λάθος των ανθρώπων να τον πιστέψουν σαν Θεό."
Mstislav Rostropovich - Bach: Cello Suite No.3 in C major, BWV 1009
“Το βιολοντσέλο είναι για μένα, όπως οι οικογενειακές φωτογραφίες για τους άλλους. Όταν βλέπω το βιολοντσέλο, βλέπω μπροστά μου τον πατέρα μου, με μισόκλειστα μάτια να ακούει αυτά που του έλεγε ο Σοπέν, τα δάχτυλα του βλέπω να πιέζουν τις χορδές και να ανοίγουν οι βρύσες των ματιών μου! Όταν έπαιρνε το βιολοντσέλο ο πατέρας μου, εγώ έκλαιγα ...χωρίς να το θέλω!"
Rostropovich / Argerich - Chopin Polonaise brillante
Και δύο ακόμα ενδιαφέρουσες συνεντεύξεις του Rostropovich:
