Η ΘΕΙΑ ΚΩΜΩΔΙΑ ΣΤΗ ΜΟΥΣΙΚΗ

Dante: La Divina Commedia

Purgatorio, canto IV (1-12)

…

Σαν μέσα μας μια αίστηση

χαρά ή λύπη τη συνέχει

όλη η ψυχή εκεί πια συγκεντρώνεται

και τίποτ’ άλλο δεν προσέχει -

και τούτο δείχνει ότι σφάλλουν όσοι πιστεύουν ότι μέσα

η μια ψυχή, πλάι σε μιαν άλλη, μπορεί να βασιλεύει.

Γι’ αυτό, σαν η ψυχή είναι για τα καλά στραμμένη

σ’ ό,τι ακούει ή σ’ ό,τι βλέπει

κυλάει ο χρόνος χωρίς να τον καταλαβαίνει-

γιατί άλλη η αίστηση που ακούει

κι άλλη αυτή που όλη την προσοχή της συγκεντρώνει:

η πρώτη σαν δεμένη κι η άλλη λεύτερη.

Liszt: Dante Symphony, II: PURGATORIO- Barenboim/Berliner Philarmoniker

http://youtu.be/eT_gH4lCkAo

Η Θεία Κωμωδία είναι ένα επικό αφηγηματικό ποίημα του Δάντη Αλιγκέρι με τίτλο La Divina Commedia και έχει χαρακτηριστεί η επιτομή του μεσαιωνικού κόσμου.

Ο δημιουργός ποιητής έκαμε «με το κορμί του ολάκερο» ένα ταξίδι στην Κόλαση, στο Καθαρτήριο και στον Παράδεισο, δίνοντάς μας με μαθηματική ακρίβεια τις λεπτομέρειες ενός πραγματικού ταξιδιού στον Αδη: Ωρες, τοποθεσίες, μετατοπίσεις, δρομολόγια. Τόσο που παρασύρεται κάποτε ο αναγνώστης και ξεχνάει πως παρακολουθεί ένα φανταστικό όραμα.

Το καθένα από τα τρία μέρη σε αυτό το φανταστικό ταξίδι αποτελείται από 33 τραγούδια και ξεκινά, σύμφωνα με τις περισσότερες εκδοχές, τη Μεγάλη Παρασκευή του 1300, όταν ο Δάντης Αλιγκέρι ήταν 35 ετών.

Σε μία από τις πρώτες όπερες που γράφτηκαν ποτέ, ο Claudio Monteverdi το 1607 στην όπερα L'Orfeo, ο βασικός χαρακτήρας, μπαίνοντας στον Κάτω Κόσμο χρησιμοποιεί τη γνωστή φράση από τη Θεία Κωμωδία, "Εγκαταλείψτε την ελπίδα όλοι όσοι εισέρχεστε εδώ".

Montserrat Figueras sings "Dal mio Permesso"   from L'Orfeo http://youtu.be/EdHFxkd7s0s

Ο Franz Liszt συνέθεσε αρχικά τη σονάτα για πιάνο Dante Sonata, που άρχισε να τη γράφει το 1837 και την ολοκλήρωσε το 1849 και το 1856 ολοκλήρωσε και τη συμφωνία του (για άλλους συμφωνικό ποίημα) Symphony to Dante's Divina Commedia, που έχει βασικά δύο μέρη, την Κόλαση και το Καθαρτήριο.

Ο Liszt έχει γράψει επίσης ακόμη δύο σονάτες για πιάνο, Paralipomenes ά la Divina Commedia (1839), Prolέgomenes ά la Divina Commedia (1840).Τη δικιά του Sinfonia Dante έγραψε το 1863 ο Ιταλός Giovanni Pacini, ενώ ο επίσης Ιταλός Amilcare Ponchielli έγραψε το Tanto gentille: sonetto di Dante.

Liszt - Deuxieme Annee VII; Dante Sonata, Part 1
http://youtu.be/RRnVmCPXqxY
Liszt - Deuxieme Annee VII; Dante Sonata, Part 2 
http://youtu.be/UvCMso3dT4k

Liszt - Dante Symphony - 1. Inferno (1/3)

http://youtu.be/tiElvzlH4jY
Liszt - Dante Symphony - 1. Inferno (2/3)

http://youtu.be/DFrCgUyiizQ
Liszt - Dante Symphony - 1. Inferno (3/3)

http://youtu.be/XkeKx1DxX4s

Από το 5ο τραγούδι της Κόλασης είναι εμπνευσμένο το συμφωνικό ποίημα του Pyotr Ilich Tchaikovsky Francesca da Rimini, που γράφτηκε το 1876 και έχει τον υπότιτλο Συμφωνική Φαντασία του Δάντη. 
Jevgenij Mravinskij "Francesca da Rimini"   Tchaikovsky 
http://youtu.be/pJQ3nLnO6Tg

Η μονόπρακτη όπερα του Giacomo Puccini, που γράφτηκε το 1918 με τον τίτλο Gianni Schicchi, πήρε τον τίτλο της από το όνομα που αναφέρεται στην Κόλαση του Δάντη, περιλαμβάνεται στο τρίπτυχο με άλλες δύο μονόπρακτες όπερες που έχουν σχέση με το ποίημα του Δάντη Il Tabarro και Suor Angelica.
Maria Callas - O mio babbino caro

http://youtu.be/mEGiOi0wx3M

Όπερα με το ίδιο θέμα έχει γράψει και ο ρώσος συνθέτης Eduard Frantsovitch Napravnik το 1902, ο Sergei Rachmaninov το 1905 και ο Ιταλός Riccardo Zandonai το 1914. 
Anna NETREBKO. Francesca da Rimini. Rachmaninov
http://youtu.be/ck-KUkWlnx4

Scotto, Domingo, Final de Francesca da Rimini   (Zandonai) http://youtu.be/1PCuH3hShP4

Ο επίσης Ρώσος Dmitri Shostakovich ονομάζει το έκτο μέρος της σουίτας του Suite on verses of Michelangelo Buonarroti, Dante, Michelangelo's sonnet on Dante, «Dal ciel discese».
Shostakovich : Suite Michelangelo op. 145a --- III. IV. 
http://youtu.be/OzlXrInjxYk

Σύγχρονη του Δάντη, η Φρανζέσκα τού Ρίμινι, που είναι ένας από τους χαρακτήρες που χρησιμοποιεί ο Δάντης στη Θεία Κωμωδία, αποτελεί επίσης την πηγή δημιουργίας για πολλά ακόμα συμφωνικά ποιήματα και όπερες, που γράφτηκαν κυρίως στα μέσα του 19ου αιώνα.

Μέρος της Symphony Νο 2 του Φινλανδού Jean Sibelius γράφτηκε κατά τη διάρκεια της παραμονής του στην Ιταλία, στις αρχές του περασμένου αιώνα, και είναι επηρεασμένη από τη Θεία Κωμωδία.
Sibelius: Symphony no. 2 (Karajan 1960, 1/6) 
http://youtu.be/g4UcG_8GeiM

http://www.rbkc.gov.uk/subsites/operahollandpark/features/danteandmusic.aspx
http://en.wikipedia.org/wiki/Dante_Symphony
http://en.wikipedia.org/wiki/Dante_Sonata
http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%98%CE%B5%CE%AF%CE%B1_%CE%9A%CF%89%CE%BC%CF%89%CE%B4%CE%AF%CE%B1